Cái giá thật sự của công việc tay chân
Nhiều người nhập cư tay nghề cao đến Úc phải làm công việc tay chân trong nhiều năm, đánh đổi bằng sự tự tin, danh tính nghề nghiệp và những kỹ năng đã dày công xây dựng. Bài viết này phân tích những khía cạnh ít ai nói – từ khủng hoảng giá trị đến sự “mất tích” khỏi bản đồ nghề nghiệp – và gợi mở những con đường thực tế để quay lại đúng nghề, ngay cả khi bạn chưa thể làm việc chuyên môn ngay lập tức.
Tôi có thời gian làm việc tay chân ở Úc khoảng 3 tháng trước khi tìm được công việc hiện nay. Lúc đó, tôi làm cho một kho đóng hàng rau quả ở Adelaide. Mỗi ngày, từ 8 giờ sáng, tôi đứng liên tục khoảng 10 tiếng để lựa, cân và đóng gói những thùng dưa leo, cà chua,… để vận chuyển đi khắp các tiểu bang. Lúc đó, tôi được trả khoảng 14 đô la Úc cho 1 giờ. Mỗi cuối tuần khi nhận lương, tôi thường nghĩ : “Mình chỉ xứng đáng với 14 đồng thôi sao?”
Có một điều ít ai chuẩn bị trước khi di cư: cảm giác mình “không còn là mình” nữa.
Bạn từng là một kỹ sư, một giáo viên, một quản lý dự án… nhưng bây giờ, bạn có thể thấy mình đang trong một dây chuyền đóng gói, đứng 8 tiếng cắt rau trong siêu thị, hay dọn dẹp nhà hàng khi trời đã tối mịt.
Không phải bạn chê công việc tay chân. Nó trả tiền thuê nhà, cho con bạn đi học, giữ bạn tồn tại qua những tháng đầu ở đất nước đắt đỏ này. Nhưng đâu đó, sâu bên trong, bạn biết mình đang đánh mất một phần mình— và sự mất mát này không đo được bằng tiền.
Khủng hoảng danh tính - Khi "Tôi là ai?" trở thành câu hỏi khó trả lời
Một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Gia đình Úc (AIFS) công bố tháng 6/2025 cho thấy hơn 600.000 người nhập cư ở Úc đang làm việc dưới trình độ chuyên môn của mình, và tình trạng này có thể kéo dài hàng thập kỷ.
Với phụ nữ nhập cư, con số còn nghiệt ngã hơn: 67% từng làm quản lý hoặc chuyên gia ở quê nhà vẫn không có việc làm sau 10 năm định cư. Đây không chỉ là những con số khô khan — đó là hàng trăm nghìn câu chuyện về sự mất mát thầm lặng.
“It is a disappointment. I don’t feel like applying for jobs in my field any more… I had to choose between my passion and reality. So, I choose the reality.” – Jenny, kỹ sư viễn thông, hiện làm công việc dọn dẹp ở Úc đã chia sẻ trên trang Mirage.
Câu nói ấy lột tả trọn vẹn khủng hoảng danh tính mà nhiều người phải đối diện: khi bạn buộc phải chọn giữa đam mê và sinh tồn, và sự từ bỏ ấy dần làm mòn đi cảm giác về giá trị của chính mình.
Ở Việt Nam, bạn được gọi là “kỹ sư”, “giám đốc”, “cô giáo”. Ở đây, cái tên đó biến mất. Không ai biết quá khứ của bạn, và cũng không ai quan tâm. Bạn trở thành “casual worker”, “kitchen hand”, “picker & packer”. Đôi khi, chính bạn cũng bắt đầu giới thiệu bản thân bằng những từ này, như thể những năm tháng cống hiến trước đó chưa từng tồn tại.
Những danh xưng này, dù bạn tự nhủ chỉ là tạm thời, vẫn len lỏi vào nhận thức của chính mình. Mỗi ca làm lặp lại như nhau, mỗi bộ đồng phục giặt vội sau ca tối, là một lời nhắc rằng bạn đang đứng ngoài cuộc chơi mà bạn từng thuộc về.
Cái mất lớn nhất không phải là thu nhập hay vị trí. Mà là cảm giác mình không còn được định nghĩa bằng giá trị thật sự của mình.
Hoa táo ở nông trại, nơi rất nhiều lao động nhập cư có tay nghề làm việc mỗi ngày
Mất dần những giá trị từng tin tưởng
Khi bạn làm đúng chuyên môn, công việc không chỉ là nguồn thu nhập, nó là một phần bản sắc. Bạn được trao quyền ra quyết định, giải quyết những vấn đề phức tạp, sáng tạo ra giải pháp mới. Bạn thấy mình là một mắt xích quan trọng trong một bức tranh lớn, dù đó là dự án kỹ thuật, một ca phẫu thuật, hay chiến lược kinh doanh. Bạn tin rằng giá trị của mình nằm ở trí tuệ, kỹ năng và đóng góp mang tính chuyên môn.
Nhưng công việc tay chân lại vận hành theo một logic khác. Nó được thiết kế để tối ưu năng suất, không phải để phát huy tối đa năng lực con người. Bạn làm theo quy trình, lặp lại một thao tác hàng trăm lần, đúng nhịp, đúng thời gian. Không ai yêu cầu bạn tìm giải pháp mới, không ai hỏi bạn nghĩ gì. Dần dần, bạn không còn cần đến sự sáng tạo, khả năng phân tích hay óc phán đoán từng khiến bạn tự hào.
Tệ hơn, bạn bắt đầu định nghĩa giá trị bản thân chỉ qua số giờ làm và số tiền nhận được, thay vì tác động mà mình tạo ra. Cảm giác “mình đang đóng góp vào điều gì đó quan trọng” biến mất, thay vào đó là một sự trống rỗng khó gọi tên. Và khi muốn quay lại đúng nghề, bạn nhận ra điều khó nhất không phải là cập nhật kỹ năng, mà là khơi lại niềm tin rằng mình vẫn có thể đóng góp như trước kia.
Không được công nhận: sự im lặng bào mòn
Bạn từng tự hào kể về một dự án mình đã dẫn dắt ở Việt Nam, một hợp đồng trị giá hàng trăm triệu, một ca tư vấn phức tạp, hay một chương trình đào tạo thay đổi cuộc sống rất nhiều người. Nhưng bạn hiếm khi chia sẻ với ai. Nếu bạn tình cờ nhắc lại những gì bạn đã làm ở quê nhà, đồng nghiệp chỉ gật đầu xã giao, rồi chuyển chủ đề sang lịch làm thêm cuối tuần. Đôi khi là một nụ cười nhạt, đôi khi kèm ánh nhìn như muốn hỏi thẳng: “Nếu giỏi thế, sao lại đứng ở đây?”
Trong môi trường công việc tay chân, kinh nghiệm và bằng cấp của bạn không chỉ bị xem nhẹ mà chính chúng trở thành một khoảng cách vô hình. Chúng khiến người khác thấy bạn “không thuộc về” hoặc nghĩ rằng bạn chỉ ở đây tạm thời, chẳng đáng để đầu tư xây dựng mối quan hệ. Có người sẽ tránh thân thiết vì sợ bạn “coi thường” họ; có người dè chừng vì nghĩ bạn cạnh tranh; và đôi khi, có người cố tình hạ thấp bạn để bảo vệ vị trí của họ.
Ngay cả trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài, điều này không phải hiếm. Chúng ta mang theo sang đây cả những thói quen phòng thủ: sống khép kín, ít khi mở lòng giúp nhau, và đôi khi, một chút ganh tỵ hoặc tính toán thiệt hơn len lỏi vào cách cư xử. Bạn kỳ vọng tìm thấy sự đồng cảm từ những người đồng hương, nhưng thực tế đôi khi là những câu nói bâng quơ, những lời so sánh vô tình làm bạn thấy mình nhỏ lại.
Không ai nói thẳng rằng bạn kém cỏi, nhưng chính sự im lặng ấy — lặp lại mỗi ngày, mỗi ca làm — bắt đầu gặm nhấm sự tự tin của bạn. Bạn bớt kể về quá khứ, bớt nói về chuyên môn, rồi một ngày, bạn nhận ra mình đã thôi tin rằng những gì mình từng làm còn giá trị ở đây.
Thật khó để có thể sống mỗi ngày chỉ để chờ những quả táo trôi qua bể rửa
Áp lực vô hình: Từ chỗ “tạm thời” thành “mắc kẹt”
Ban đầu, bạn tự nhủ: “Chỉ làm tạm vài tháng thôi. Vừa kiếm tiền trang trải, vừa tìm cơ hội đúng nghề.” Nhưng ở Úc, mọi chi phí đều tính bằng tuần: tiền thuê nhà, hóa đơn điện nước, bảo hiểm, tiền học của con, xăng xe… Chỉ cần chậm một khoản, gánh nặng đã kịp đè lên ngực. Bạn bắt đầu nhận thêm ca làm tối, làm cuối tuần, làm luôn cả ngày lễ.
Thời gian học tiếng Anh bị cắt bớt, những buổi hẹn networking bị hoãn vô thời hạn. Tìm việc đúng chuyên môn — thứ từng là ưu tiên số một — dần lùi xuống cuối danh sách. Và rồi, một ngày, bạn chợt nhận ra: đã ba, thậm chí năm năm trôi qua, hồ sơ của bạn toàn kinh nghiệm không liên quan, còn những người từng làm việc chung ở quê nhà đã leo thêm vài nấc thang sự nghiệp, thậm chí đổi hẳn sang công nghệ mới mà bạn chưa từng nghe tới.
Chuyên môn là thứ “hao mòn” theo thời gian nếu không được dùng đến. Khi bạn ngừng cập nhật, những kỹ năng từng là thế mạnh sẽ trở nên lạc hậu. Quy trình, phần mềm, tiêu chuẩn ngành ở Úc thay đổi nhanh hơn bạn tưởng. Còn bạn thì quen với nhịp làm việc theo ca, quen với việc chỉ cần hoàn thành phần việc được giao — thay vì dẫn dắt, sáng tạo hay giải quyết vấn đề.
Cái “tạm thời” ban đầu giờ trở thành một cái vòng tròn khép kín: bạn làm để sống, và vì phải sống, bạn không còn thời gian và năng lượng để thoát ra. Mỗi năm trôi qua, cánh cửa quay lại nghề cũ khép lại thêm một chút — không ồn ào, không báo trước, chỉ đến khi bạn gõ vào và nhận ra nó đã khóa chặt.
Những con đường ít ai nói nhưng vẫn tồn tại
Phần lớn các lời khuyên bạn nghe được sẽ là “tuổi này làm gì xin được việc”, “học lại từ đầu” hoặc “kiếm tiền đi rồi tính”. Nhưng giữa hai cực đó, vẫn có những con đường khác — ít được nhắc tới, nhưng có thể giúp bạn giữ được sợi dây nối với nghề.
Con đường từ công việc tay chân trở lại đúng nghề không chỉ là chuyện học thêm hay xin công nhận bằng cấp. Nó còn là hành trình lấy lại chính mình. Nó bắt đầu từ việc bạn không để danh tính nghề nghiệp cũ hoàn toàn chết đi, dù phải làm ca đêm.
- Giữ hồ sơ nghề nghiệp “sống” dù đang làm tay chân
Làm tình nguyện, nhận dự án nhỏ, tham gia khóa ngắn hạn, hoặc xuất hiện tại các sự kiện ngành. Mục tiêu là để khi một cơ hội xuất hiện, bạn không phải bắt đầu từ con số 0. - Chọn công việc “liên quan” thay vì hoàn toàn trái ngành
Một kỹ sư xây dựng chưa qua đánh giá tay nghề vẫn có thể làm estimator hoặc drafter; một y tá chưa đủ điều kiện có thể làm personal care worker. Đây là cách để duy trì kỹ năng và mở rộng mạng lưới. - Tận dụng chương trình hỗ trợ thay vì học lại toàn bộ
Những chương trình như Skilled Professional Migrant Program (SPMP) đã giúp 77% người tham gia tìm được việc đúng chuyên ngành trong 6 tháng. Bạn cũng có thể tìm khóa fast-track để bổ sung môn còn thiếu thay vì mất 2–3 năm học lại. - Xây thương hiệu cá nhân ngay tại Úc
Dù chưa được làm đúng nghề, bạn vẫn có thể viết bài chuyên môn trên LinkedIn, chia sẻ kinh nghiệm, hoặc tạo portfolio online.
Vì sao điều này quan trọng hơn tiền bạc
Khi mất kết nối với giá trị nghề nghiệp và bản sắc cá nhân, bạn không chỉ mất đi cơ hội việc làm, mà còn mất đi sự tự tin để tìm lại chúng.
Việc quay lại nghề không chỉ là lấy lại thu nhập cao hơn — mà là khôi phục cảm giác mình đang sống một cuộc đời có ý nghĩa, đúng với khả năng và ước mơ của mình.
Ở Úc, bạn sẽ gặp nhiều người chọn an toàn với công việc tay chân. Không ai có quyền phán xét. Nhưng nếu trong lòng bạn vẫn muốn quay lại nghề, hãy bắt đầu giữ ngọn lửa đó từ hôm nay — dù chỉ bằng một hành động nhỏ mỗi tuần.
Vì con đường ít ai nói tới… vẫn là con đường bạn có thể chọn, nếu bạn không từ bỏ chính mình.
