Khi không ai quan tâm bạn mặc gì
Ở một nơi không ai để ý bạn mặc gì, bạn sẽ học lại cách hiện diện – không phải để được nhìn thấy, mà để thật sự thấy mình là đủ.
Thời mới đi làm, tôi ăn mặc rất vụng về.
Thành thật mà nói, mỗi lần nhìn lại những bức ảnh cũ, tôi đều thấy mình thật lạc lõng trong chính bộ quần áo mình mặc. Lúc đó tôi rất ốm, da ngăm, và thường mặc những bộ đồ rộng như đồ của ai khác – bởi thực sự, phần lớn chúng là đồ cũ mà một người bạn cho. Một đồng nghiệp nam từng đùa rằng tôi đang mặc đồ của anh trai mình, và từ đó, quần áo trở thành một nỗi ám ảnh thầm lặng với tôi.
Tôi bắt đầu dành dụm những đồng lương ít ỏi để thay đổi tủ đồ. Những bộ đồ may đo vừa vặn dần thay thế những chiếc áo rộng lùng bùng. Tôi học cách chọn màu, phối đồ, đứng trước gương và thở phào vì cuối cùng mình cũng “nhìn được”. Có lẽ lần đầu tiên, tôi bước đi với cảm giác tự tin – không phải vì tôi yêu mình, mà vì tôi nghĩ người khác sẽ nhìn tôi với ánh mắt khác.
Khi sang Úc sống, một trong những điều khiến tôi lo lắng ban đầu vẫn là chuyện ăn mặc. Tôi không biết mình nên ăn mặc cho “giống” với người ở đây như thế nào. Có lẽ tôi vẫn chưa thôi bị ám ảnh, không chỉ bởi câu đùa của người đồng nghiệp năm nào, mà còn bởi cái nhìn âm thầm của người khác mà tôi đã quen xem như chiếc gương phản chiếu chính mình.
Ngày đầu tiên đến Melbourne, tôi đứng xếp hàng ở ga Southern Cross, người vẫn còn quấn chiếc khăn dày cộm, tay kéo vali lỉnh kỉnh – một chiếc thậm chí còn vỡ toác sau chuyến bay. Trước tôi là một người đàn ông tóc quăn tít, mặc áo ba lỗ trắng, chân váy bohemian và giày cao gót đỏ. Sau lưng là một cô gái tóc xanh lá trong trang phục giống như một bộ pijama. Đi lướt qua chúng tôi, rất nhiều người xăm mình — không chỉ toàn bộ cánh tay, mà còn cả những hình xăm phủ kín đầu và mọi bộ phận cơ thể. Họ không nhìn tôi. Họ cũng không nhìn ai. Và đặc biệt, họ không hề bối rối.
Tôi nhớ mình đã bối rối thay cho họ.
Không ai thắc mắc khi bạn mặc váy với quần dài ở Úc. Ảnh của Simbarashe Cha/The New York Times.
Tự do hay vô hình?
Ở Việt Nam, cho dù bây giờ lớp trẻ đã thoáng vô cùng, nhưng những cô gái mặc váy ngắn cũn cỡn, những chàng trai nhuộm tóc vàng hoe hay có hình xăm vẫn âm thầm nhận về những ánh nhìn như đang đánh giá họ thuộc “loại người” nào. Thế hệ của tôi lớn lên với cảm giác rằng ánh mắt của người khác là chiếc gương mình phải soi mỗi ngày. Ăn mặc “đúng mực” giống như một chuẩn mực đạo đức mềm, và đôi khi cái nhìn từ người đi đường còn có sức nặng hơn cả lời dạy của cha mẹ.
Nhưng ở đây, chẳng ai quan tâm bạn mặc gì, tóc tai bạn ra sao, giày dép bạn thế nào.
Không liếc nhìn. Không phán xét. Không khen. Không chê.
Lúc đầu, tôi thấy nhẹ nhõm lạ lùng. Như thể ai đó vừa tháo khỏi người tôi chiếc áo giáp đã mặc suốt nhiều năm. Tôi có thể xỏ đôi giày thể thao không hợp với áo khoác công sở. Tôi có thể mặc đi mặc lại chỉ vài bộ đồ để đi làm. Tôi có thể đội nón len và quàng khăn trong mùa hè nóng nực để đi đón con mà chẳng lo bị nhìn ngó. Thật ngạc nhiên vì không ai để ý.
Tôi nghĩ: đây là tự do cá nhân.
Nhưng rồi có những ngày, tôi cảm thấy điều gì đó không ổn. Không ai để ý đến tôi – theo nghĩa thật nhất. Không ai nhìn. Không ai mỉm cười gật đầu. Không ai nói: “Cái váy mới hả? Dễ thương ghê” – như mấy chị đồng nghiệp cũ ở Sài Gòn vẫn hay trêu mỗi sáng. Không ai nhận ra hôm đó tôi mặc đẹp hơn vì muốn vực mình dậy khỏi một ngày đầy tâm trạng. Không ai biết tôi mới mua đôi bông tai nhỏ xíu để tự thưởng cho mình sau một tháng đầy thử thách.
Không ai để ý, cũng có nghĩa là không ai biết bạn đang tồn tại, theo cách bạn từng quen thuộc.
Sự tự do ở nước Úc không chỉ nằm trong cách bạn ăn mặc. Nó nằm trong việc bạn toàn quyền được là mình, nhưng cũng mặc nhiên bạn phải học cách tự thấy mình là đủ.
Tôi mất một thời gian khá lâu để hiểu rằng: khi không còn ánh mắt của người khác làm chiếc gương phản chiếu, bạn buộc phải quay về soi mình bằng ánh sáng bên trong. Nếu bạn không thấy mình đẹp, không thấy mình đáng giá, không thấy mình đang sống có ý nghĩa… thì chẳng ai ngoài kia giúp bạn lấp vào chỗ trống đó. Sự vô hình trở thành một bài kiểm tra về nội lực.
Tôi dần học cách mặc đồ cho chính tôi, chứ không phải để “được thấy”. Mặc vest đi làm vì tôi muốn cảm thấy chuyên nghiệp. Mặc váy đi dạo vì tôi muốn nhẹ nhàng. Đánh một chút son, không phải để ai nhìn thấy – mà để tôi nhắc mình rằng, tôi vẫn còn đang ở đây. Tôi không chờ lời khen để cảm thấy đủ đẹp. Tôi bắt đầu giữ lại những thói quen nhỏ để chăm sóc cảm xúc – dù chỉ là việc chọn một chiếc khăn màu cam ấm cho một buổi sáng nhiều mây.
Hình xăm được khoe thoải mái tại Melbourne, Úc, vào tháng 12 năm 2023. Ảnh của Simbarashe Cha/The New York Times.
Khi không cần được nhìn thấy, ta bắt đầu thật sự hiện diện
Và rồi, điều kỳ lạ xảy ra.
Một ngày trong thang máy, tôi buột miệng khen chiếc áo đầm có kiểu rất lạ của cô gái đi cùng thang. Chưa bao giờ tôi thấy một nụ cười rạng rỡ đến vậy. Cô gái gần như bừng sáng, háo hức kể về chuyến du lịch Hàn Quốc – nơi cô đã mua chiếc váy đặc biệt đó. Trước khi chia tay, cô ấy cảm ơn tôi, rồi nói nhỏ: chiếc váy này cô đã mặc vài lần – nhưng chưa ai từng để ý nó đặc biệt ra sao.
Cũng từ khi ấy, khi tôi không còn cần ai phải nhìn thấy mình thì những người thật sự nhìn tôi, lại xuất hiện.
Một bà cụ chạm nhẹ vào tay tôi trên tram, bảo rằng bà thích chiếc khăn tôi đang quàng. Một bạn barista trẻ mỉm cười, hỏi tôi mua áo len ở đâu. Một chị người Hoa nói rằng áo tôi mặc trông “ấm như mùa xuân ở quê”.
Họ không nhìn để đánh giá. Họ nhìn như thể: “Tôi thấy bạn – như một con người.”
Và có lẽ, đó là điều tôi tưởng mình đã đánh mất. Hóa ra, tôi chỉ đang học lại cách nhận nó bằng một đôi mắt khác, dịu dàng hơn.
Trong sự im lặng không ánh nhìn phán xét đó, tôi đang học lại bài học căn bản:Làm thế nào để cảm thấy đủ mà không cần ai phải nói ra điều đó.
Bạn có từng cảm thấy “vô hình” khi bắt đầu cuộc sống ở một nơi không ai biết bạn là ai? Nếu có, có lẽ bạn cũng hiểu cảm giác ấy, vừa tự do, vừa đáng sợ và rồi, có thể, cũng rất đẹp.
Nếu bạn thấy đồng cảm, bạn có thể chia sẻ suy nghĩ của bạn dưới bài viết. Tôi sẽ đọc – thật sự đọc – như cách tôi bắt đầu được nhìn thấy ở một vùng đất xa lạ.
Eydra Nguyen
