Cha mẹ không thấy gì khi con du học Úc
Một tấm bằng đẹp không phải là tất cả. Những gì cha mẹ không nhìn thấy là khoảng trống giữa điểm số, kỹ năng sống và sự lạc lõng của con nơi xứ người.
Bây giờ đang là mùa đi thực tập và tìm việc của sinh viên năm cuối bên Úc. Mỗi tuần, ngoài số phụ huynh bay từ Việt Nam sang gặp, văn phòng tôi tiếp ít nhất vài sinh viên đến tư vấn cách tìm chỗ làm hoặc con đường để ở lại. Những gương mặt trẻ măng, đa phần rụt rè và thiếu tự tin. Những CV viết sơ sài, nhiều khoảng trống vì hầu như chưa có kinh nghiệm làm việc nào đáng kể. Những bộ quần áo quá thoải mái và không phù hợp với môi trường làm việc chuyên nghiệp.
Văn phòng tôi hiện có 5 thực tập sinh đang làm bán thời gian. Thật sự, chúng tôi không có nhiều thời gian để hướng dẫn các em, ngoại trừ khi giao việc và kiểm tra lại sau vài ngày. Nhưng tôi vẫn âm thầm quan sát và nhận thấy sự ngơ ngác, thiếu chủ động, thiếu kỹ năng giao tiếp và nhiều kỹ năng mềm khác của các em.
Đừng nghĩ chỉ cần cho con đi du học là con sẽ giỏi hơn và có thể sống tốt ở nước ngoài. Con có thể nói tiếng Anh rất tốt, có tấm bằng từ một trường đại học danh tiếng. Nhưng có thể con vẫn đang đứng ngoài cuộc sống ở Úc ba năm qua mà cha mẹ không hề hay biết.
Con đường không thẳng từ tấm bằng đến cuộc sống ổn định
Tôi mới nhận một cô bé du học sinh tên Mai trong buổi tư vấn vào đầu tháng rồi. Em nói chuyện nhỏ nhẹ, ánh mắt thường tránh né và đôi bàn tay luôn đan vào nhau như muốn giấu đi sự căng thẳng. Em đã học xong năm thứ ba đại học ngành bất động sản, điểm số không tệ, tiếng Anh đủ dùng, nhưng khi tôi hỏi: “Em muốn làm việc trong công ty như thế nào?” thì em im lặng rất lâu, rồi lí nhí trả lời: “Em cũng không biết nữa. Em có thử xin việc vài công ty mà không có chỗ nào trả lời.” Tôi hỏi tiếp: “Em có đi làm thêm hay tham gia hoạt động gì trong trường không?” Em lắc đầu: “Dạ không, ba mẹ nói em cứ tập trung học cho xong rồi đi làm, nhưng giờ em muốn học tiếp Master.” Tôi nhìn em và chợt nghĩ: Có bao nhiêu bậc cha mẹ ở Việt Nam đang mường tượng rằng con mình, khi đặt chân sang một đất nước như Úc, sẽ tự động lớn lên, tự động hòa nhập, và rồi sẽ có một công việc tốt, một cuộc sống vững vàng?
Tôi ước gì ba mẹ của các em có thể ở đây, nhìn thấy sự lúng túng và cô đơn hiện lên trong từng khoảng lặng.
Tôi đã gặp rất nhiều bạn trẻ. Đằng sau mỗi nụ cười khi chào hỏi, mỗi tấm bằng khi ra trường, là biết bao câu chuyện mà cha mẹ của các em không bao giờ biết đến. Những đêm mất ngủ vì áp lực, những buổi chiều đi lạc giữa thành phố không ai quen, những ngày cuối tuần quanh quẩn trong căn phòng thuê chung vì chẳng biết làm gì khác ngoài nhắn tin về nhà. Có những bạn học thật chăm, đi học đầy đủ, điểm số cao, nhưng không có nổi một dòng nào viết được vào CV ngoài thông tin cá nhân. Có những bạn giỏi, điểm rất cao ở Việt Nam, nhưng đến Úc thì không dám bắt chuyện với bạn người Úc, chỉ chơi với một nhóm nhỏ bạn bè người Việt, không biết cách xin một công việc làm thêm. Có những bạn đã học năm cuối nhưng vẫn không hiểu phải bắt đầu từ đâu để tìm việc, và cũng không biết mình thật sự muốn làm gì.
Là mẹ của hai con trai cùng độ tuổi ấy, tôi không trách khi các em đến thực tập mà không biết chào hỏi những nhân sự cấp cao thỉnh thoảng mới vào văn phòng để họp. Tôi không quá ngạc nhiên khi các em không hỏi ai vì sao email cấp cho mình không đăng nhập được mãi đến hai tuần sau khi được hỏi đến. Tôi không thất vọng khi thấy các em có thể ngồi yên không có việc gì để làm, không học được gì, không tạo ra giá trị gì sau vài tuần thực tập.
Tôi hiểu rằng trong trái tim của người làm cha làm mẹ, việc đưa con ra nước ngoài học là một hành trình của yêu thương và hi sinh. Nhưng trong hành trình ấy, đôi khi có một điều mà ít ai chuẩn bị đủ cho con mình: đó là tâm lý, là kỹ năng sống, là khả năng hội nhập và định vị bản thân trong một môi trường hoàn toàn khác biệt. Nhiều gia đình nghĩ rằng chỉ cần chọn trường tốt, ngành “hot”, đóng học phí đầy đủ là đủ. Nhưng sự thật là con đường từ tấm bằng đến cuộc sống ổn định ở nước ngoài chưa bao giờ là một đường thẳng. Nó là một mê cung, mà nếu không có chiến lược, không được dẫn dắt đúng lúc, thì dù con bạn có thông minh hay chăm chỉ đến đâu, vẫn có thể đi mãi mà không đến.
Cha mẹ gửi con đi du học cần chuẩn bị tâm lý rằng trong đa số trường hợp, con sẽ không muốn quay về nhưng chương trình học đại học không phải là con đường tự động dẫn đến việc làm và thường trú ở Úc. Hệ thống tuyển dụng ở Úc đề cao sự chủ động, khả năng giao tiếp và định hướng cá nhân, chứ không chỉ “học chăm, ngoan ngoãn”. Nếu con không được hướng dẫn để xây dựng chiến lược định cư từ sớm, xây dựng profile cá nhân mạnh để tìm việc thì mọi cánh cửa sẽ dần đóng lại mà chính con bạn cũng không hiểu vì sao.
Điều quý giá nhất không nằm trong học phí
Chúng ta ai cũng biết rằng các kỹ năng mềm và kinh nghiệm làm việc còn quan trọng hơn điểm số. Nhưng ở môi trường như Úc, con bạn phải được định hướng và tự cố gắng gấp nhiều lần so với nếu học ở Việt Nam.
Có lần, tôi hỏi một bạn sinh viên: “Tại sao em lại về Việt Nam mỗi kỳ nghỉ?” Em trả lời: “Vì em nhớ nhà, với lại… ở đây buồn lắm, không có việc gì làm.” Nhưng mỗi kỳ nghỉ semester là một cơ hội để đi làm, để thực tập, để học kỹ năng, để xây dựng mối quan hệ. Cứ lặp đi lặp lại ba năm như thế, là gần một năm bị bỏ trống – không kinh nghiệm, không network, không gì cả. Và khi bước vào năm cuối, cha mẹ và các em mới vội vã tìm đến những buổi hướng nghiệp, những workshop viết CV, những trung tâm tư vấn – nhưng phần lớn đã quá trễ để tạo ra sự khác biệt.
Tôi không viết những điều này để khiến các bậc cha mẹ lo lắng. Tôi chỉ mong mình có thể nói ra một sự thật quan trọng: gửi con đi du học không đủ để cha mẹ yên tâm, mà là một khởi đầu mới trong vai trò đồng hành. Nhưng là đồng hành đúng cách – với sự tìm hiểu kỹ lưỡng về hệ thống giáo dục, về thị trường việc làm, về lộ trình định cư, và quan trọng nhất, là về những hỗ trợ tâm lý và kỹ năng mà con cần. Đừng chỉ hỏi con điểm số thế nào. Hãy hỏi con có bạn bè mới chưa, có thử đi làm thêm chưa, có biết cách viết CV, có biết mình muốn làm gì sau này. Đừng chỉ dặn con học giỏi. Hãy khuyến khích con thử sai, bước ra ngoài, chấp nhận va chạm và học từ trải nghiệm thật.
Tôi đã thấy những đứa trẻ từng rất yếu đuối trở nên vững vàng khi được tiếp cận đúng nguồn lực. Tôi cũng đã thấy những em tưởng như rất mạnh mẽ lại vụn vỡ trong im lặng vì không ai hỏi: “Con có ổn không?” Nếu bạn đang có một đứa con học ở nước ngoài, hoặc sắp sửa chuẩn bị cho hành trình ấy, có lẽ đã đến lúc bạn cần nhìn xa hơn bảng điểm và tấm bằng. Hãy nhìn vào hành trình bên trong của con, nơi đầy những ngã rẽ mà một mình con rất khó vượt qua. Và nếu bạn không chắc nên bắt đầu từ đâu, hãy để người có kinh nghiệm hướng dẫn, không phải vì con bạn dở, mà vì con bạn xứng đáng có một người đồng hành.
Tôi tin rằng ai cũng mong con mình thành công. Nhưng định nghĩa thành công ở một đất nước khác không giống như ở quê nhà. Ở đây, không ai quan tâm bạn học trường gì nếu bạn không biết cách làm việc nhóm, không dám trình bày ý tưởng, không thể tự chăm sóc bản thân. Thành công không nằm trong lớp học, mà nằm trong cách bạn sống mỗi ngày giữa một thế giới không quen. Và đôi khi, thành công không đến từ việc có nhiều hơn, mà từ việc hiểu mình đang thiếu điều gì để có thể bắt đầu từ đó.
Nếu bạn thấy mình đâu đó trong bài viết này – là cha mẹ đang kỳ vọng, là người trẻ đang hoang mang, là người đã từng đi qua hành trình du học với nhiều tiếc nuối – tôi mong bạn dừng lại một chút. Không phải để trách bản thân, mà để hỏi lại: mình đã thật sự hiểu và chuẩn bị cho cuộc hành trình ấy hay chưa? Vì đôi khi, điều quý giá nhất ta có thể cho con không phải là tiền học phí – mà là sự hiểu biết, sự hiện diện, và một cái nhìn xa hơn những điều mà ánh mắt thường thấy.
